صرف
دومین قسمت از پیکره قرآنی شامل مقولات صرفی کلمات قرآن میباشد. در این قسمت از پیکره سعی شده تا تمامی مقولات صرفی در مورد تک تک واژگان قرآنی احصی و ثبت شود.
در این ستون از دیتابیس نوع کلمه از لحاظ اسم، فعل یا حرف بودن مشخص گردیده است. اگر در ممورد کلمه ای اختلاف نظر بود که اسم است حرف و یا اسم است یا فعل هر دو حالت قید شده است.
بر اساس ستون نوع کلمه، برای کلماتی که اسم هستند ستونهای خاصی تعبیه شده تا اطلاعات صرفی آنها به قرار ذیل آورده شود:
اسمها در این ستون بر اساس مبنی بدن و یا معرب بودن از یکدیگر متمایز گردیده اند.
اسمهای منصرف و اسمهای غیر منصرف در این ستون از یکدیر متمایز شده اند.
اسمهای متصرف و اسمهای غیر متصرفدر این ستون از یکدیر متمایز شده اند.
در این ستون اسمهای جامد مشخص شده و نوع انها از لحاظ جامد مصدری یا جامد غیر مصدری مشخص گردیده است. همچنین اسم مصدر بودن، اسم جنس بودن و اسم علم بودن و موضوعاتی از این قبیل نیز در این قسمت از دیتابیس آورده شده است.
اسمهای مشتق در این ستون آورده شده اند. برای تمامی اسمهای مشتق، نوع اشتقاق آنها نیز آورده شده است، البته با رعایت امانت اقوال مختلف در کلمات اختلافی قید شده است.
در این ستون، اسمها به دو گروه معرفه و نکره تقسیم شده اند.
در این ستون نوع معارف نوشته شده اند.
بر اساس ستون نوع کلمه، برای کلماتی که فعل هستند ستونهای خاصی تعبیه شده تا اطلاعات صرفی آنها به قرار ذیل آورده شود:
افعال تام و افعال ناقص در این ستون مشخص گردیده اند.
نفس افعال بدون لحاظ نمودن کلمات موجود در جملات قرآنی از لحاظ لازم بودن و یا متعدی بودن در این ستون تعیین تکلیف شده اند به طوری که اگر به عنوان مثال فعلی فی نفسه متعدی باشد مانند «یومنون» حتی اگر در آن جمله مفعولی برایش ذکر نگردیده باشد به عنوان متعدی به یک مفعول ثبت شده است. البته وجود یا عدم وجود مفعول و یا مفاعیل با توجه به متن قرآن در قسمت دیگری از دیتا بیس با عنوان ارتباطات نحوی ثبت گردیده است.
اگر فعلی متعدی بود نوع آن (یعنی متعدی به حرف یا متعدی بالذات) در این ستون منعکس شده و همچنین تعداد مفاعیل آن نیز آورده شده است.
معلوم یا مجهول بودن افعال در این ستون وارد شده اند.
برخی از عناوین صرفی اختاصاص به فعل یا اسم ندارد بلکه در هر دو انها بکار میرود که در ستونهای ذیل آورده شده است:
کلماتی از بابت حروف اصلی منعکس در ریشه و حروف زائد در این ستون دسته بندی شده اند که به صورت ثلاثی مجرد، ثلاثی مزید، رباعی مجرد، رباعی مزید و خماسی میباشند.
تمامی افعال و اسمهای مشتق و مصادر از لحاظ باب در این ستون تعیین تکلیف شده اند. در این ستون حتی باب افعال و اسامی ثلاثی مجرد نیز آورده شده است.
وزن تمامی افعال قرآنی و اسامی دارای ریشه قرآنی در این ستون آورده شده است. این ستون از اختصاصی ترین قسمتهای این دیتابیس است که با دقتی مضاعف گردآوری شده است. ضمنا اگر اختلاف نظری در وزن کلمه ای وجود داشت که اغلب اوقات به خاطر اختلاف در ریشه آن کلمه میباشد با حفظ امانت از منابع موثق احصی گردیده است.
با توجه به ستون اوزان کلمات و با عنایت به ستون دسته کلمات،، وزن مفرد کلماتی که در ستون قبلی دارای وزن بودند در این ستون نوشته شده است.
منظور از عدد در افعال، مفرد، مثنی، جمع، وحده و مع الغیر بودن میباشد؛ در برخی از اسامی مانند ضمائر، اسم اشاره و امثال آن نیز عدد متناسب ثبت گردیده است.
مذکر یا مونث بودن کلمات نیز در این ستون منعکس گردیده است.
غائب، مخاطب یا متکلم بودن تمامی افعال و برخی از اسامی مانند اسم فعل یا ضمائر در این ستون قید شده است.
افعال و اسامی معرب و مبنی در این ستون از یکدیگر متمایز گردیده اند.
ویژگیهای صرفی مختص حروف در ستونهای مجزایی به قرار ذیل در دیتابیس ثبت گردیده است:
عاملیت حروف در این ستون بررسی و ثبت گردیده است.
نوع عاملیت حروف مانند جارّه یا ناصبه بودن در این ستون بررسی گردیده است.
نوع حروف اصلی ترین ویژگی صرفی حروف است که در این ستون وارد شده است مانند حروف عطف، استیناف، مشبهه بالفعل و ...
منظور از معانی حروف، معنای خاصی است که حرف مورد نظر در کاربرد قرانی خود به خود اختصاص داده است به عنوان مثال اگر در ستون قبلی در مقابل حرف «فَ»، حرف عطف نوشته شده است در این ستون بررسی میشود که آیا این حرف دارای معنای سببیّت نیز میباشد و یا نه. البته در این ستون علاوه بر معنای حروف، معنای اختصاصی برخی از اسامی با عنوان کلی ادات نیز آورده شده است. مثلا در مورد کلمه «مَن» به عنوان یک اسم بررسی گردیده که آیا این کلمه اسم موصول است یا اسم شرط یا اسم استفهام و ...
برخی دیگر از خصوصیات صرفی کلمات که دارای بامد کمتری بوده و کاربرد کمتری در بین تحقیقات و موضوعات قرآنی دارد ذیل این ستون قرار گرفته است که از آن جمله عبارتند از: ملحقات به جمع مذکر سالم، ملحقات به جمع مونث سالم، اعداد و نوع اعداد، اسم منسوب، اسم مصغر و ....